در این مقاله قصد داریم شما را با ۶ مرحله پخت آجر آشنا کنیم، نوع خاک و ناخالصی های آن تاثیر زیادی بر قیمت آجر سفال دارد همچنین در مراحل پایانی پخت اگر درجه حرارت مناسبی به آجر نرسد باعث امراض زیادی می شود.

۱ – آماده کردن خاک رس:خاک رسی را که برای پخن انواع آجر انتخاب میکنند نیاز نیست که رس ۱۰۰ درصد بوده و بدونه ترکیبات دیگر باشد فقط کافی است که ناخالصی هایی از قبیل ریشه ی گیاهی ،چوب ،زغال ،و غیره در آن وجود نداشته باشد که از مقاومت آجر کم میکنند.برای تهیه ی آجر بیشتر از خاک رس آبرفتی استفاده میشود خاک معرفی شده برای آجر پزی تحت شماره ی ۱۱۶۲موسسه ی استاندارد و تحقیقات صنعنی ایران استاندارد شده است.

۲ – به عمل آوردن خاک:منظور از به عمل آوردن خاک این است که خاکی که تا جایی که امکان دارد یکدست و عاری از شن و ماسه و مواد خارجی مخصوصا مواد آلی داشته باشد . برای این کار خاک را هوا میدهند و اگر لازم باشد آن را خرد میکنند و اگر بخواهند آجر خوب و با کیفیت عالی تهیه نمایند آن را میشویند و پس از خشک شدن از الکهای مخصوص عبور می دهند و دانه های درشت آن را جدا میکنند و همچنین در این مرحله مواد اضافی خاک را از آن جدا میکنند با توجه به مرغوبیت و کیفیت آجر در موقع به عمل درآوردن خاک دقت های لازم را انجام میدهند.

۳- ساختن گل:در حدود ۲۰% از وزن خاک به آن آب اضافه میکنند آب مورد نیاز برای ساخت گل باید عاری از مواد خارجی بوده و همچنین نباید آبی باشد که در مراحل مختلف تهیه آجر یا خاک رس ترکیب شیمیایی بدهد به این علت بهتر است برای تهیه گل از فاضلاب کارخانه ها استفاده نشود. بعد از مخلوط کردن آب با خاک،آن را خوب مخلوط میکنند تا تمام ذرات خاک در مجاورت آب قرار گیرد در کارخانه های پیشرفته آجر پزی این کار به وسیله ی مخلوط کن های مکانیکی انجام میگیرد ولی در کوره های قدیمی بعد از آن که آب و خاک را مخلوط کرده اند مدتی آن را به حال خود رها میکنند.(حدود ۳الی۴ روز) تا کم کم آب به تمام ذرات خاک نفوذ کرده و آن را تر کند و سپس آن را خوب به هم میزنند و آماده برای قالب گیری میکنند. مقدار آب موجود در گل باید حداقل ممکن باشد و باید فقط به قدری باشد که بتوان آن را به صورت گل درآورد.زیرا هر قدر آب درون گل زیاد تر باشد اولا خشک کردن خشت مشکل تر و پر هزینه تر میشود ثانیا بعد از آن که خشت خشک شد و آب درون آن کم شد موجب پوک شدن آجر میشود.

۴ – گل به دست آمده را در ماشین غالب زنی میریزند،این ماشین به لوله ی مارپیچی ختم میشود. بعد گل ها به وسیله ی این لوله ی مارپیچ با فشار به جلو میروند و از دهانه ماشین به صورت مکعب مستطیلی که به طول و عرض آجر مورد نیاز میباشد خارج میشود .(۲۰یا۱۰سانتیمتر) سپس آن را به ضخامت آجر (حدود ۵سانتی متر) با سیم میبرن غالب بریده شده روی تسمه ی نقاله به قسمت خشک کن میروند. در کارخانه هایی که غالب زدن با پرس سنگین انجام میشود یعنی برای شکل دادن به آجر از لغزندگی دانه ها به روی هم به وسیله ی آب استفاده نمی شود ، بلکه شکل دادن آجر به وسیله ی فشار انجام میشود. میزان آب را در خاک به ۸%میرساننددر نتیجه آجر احتیاج به خشک شدن ندارد و مستقیم از قسمت قال گیری به کوره ی پخت میروند.

۵-خشک کردن خشت:در کوره های قدیمی که قالب گیری با دست انجام میگرفت پس از چند ساعت که از زدن خشت میگذشت و تقریبا خشت میتوانست شکل هندسی خود را حفظ کند آن را از محل خود بلند کرده و سمت باریک تر کنار یکدیگر میچینند و به این صورت سطح بیشتری از خشت را در معرض جریان هوا قرار میدهند و به خشک شدن سریع خشت کمک میشود. البته این روش به علت غیر فنی خشت شدن ،خشت اولا در سطح آن ناهمواری هایی شدید ایجاد میشود،ثانیا به علت آن که سطح روی آن در اثر گرمای هوا زود تر خشک میشوند،ولی مغز آن هنوز رطوبت دارد و برای آن که رطوبت مغز به خرج هدایت شود مجبورند در روی آن ترک هایی ایجاد میشود. زمان مورد نیاز برای خشک شدن در این روش بین ۳تا ۱۵روز میباشد. امروزه برای خشک کردن خشت ها یا از کوره های هوای گرم که به صورت تونلی میباشد استفاده می گردد که در این روش زمان مورد نیاز برای خشک شدن خشت ها ۴۸ساعت میباشد و یا از دالان های خشت خشک کنی استفاده میکنند که در این روش زمان مورد نیاز برای خشک شدن خشت ها ۴تا ۷روز هست .

۶-مرحله ی آجر پزی:آجر پزی یعنی گرفتن آب شیمیایی خاک رس به صورتی که هیدرو سیلیکات الومینیوم به سیلیکات آلومینیوم تبدیل شوند و در نتیجه خشت دارای استقامت شده و نیروی فشاری تا حدود ۱۰۰کیلو گرم در سانتی متر مربع را تحمل میکند این عمل به وسیله ی حرارت در حدود ۹۰۰درجه ی سانتی گراد انجام میشود. به این منظور که تا ۱۰۰درجه ی سانتی گراد آب فیزیکی نمونه ی خشک میشود و تا ۵۰۰درجه سانتی گراد آب شیمیایی خاک رس متصاعد میگردد و تا ۹۰۰درجه سانتی گراد ذرات خاک رس شروع به خمیری شدن شده و به این صورت دانه های ماسه درون خشت را به هم میچسبانند و آجر بدست می آید.